Valjevo Sva najnovija dešavanja i vesti vezane za kolubarski okrug i grad Valjevo možete naći na jednom mestu.
Bio je maj 1942 godine, dan dvadeset i drugi. Na pijaci u Valjevu herojski je položio sebe u temelje slobode Stevan Filipović, električar i bravar, borac i revolucionar. Danas nas sa stisnutim pesnicama podseća i čuva sa brda Vidrak iznad Valjeva.
Stevan Filipović rođen je 27. Januara 1916. godine u Opuzenu, u tadašnjoj Austro-Ugarskoj, današnjoj Hrvatskoj, kao treće od petero dece Antona i Ivke Filipović. U Kragujevcu je izučio bravarski zanat i svladao osnove električarskog, stolarskog i knjigovezačkog zanata.
Godina 1941.
Posle aprilskih događaja u Beogradu počinju da se formiraju partizanski odredi. Valjevski partizanski odred, pored ostalih velikana revolucije, stvara i Stevan Filipović. U prvim oružanim borbama Steva je pokazao veliku hrabrost. Početkom jula, sa još nekoliko boraca, u blizini Valjeva uništio je nemački kamion i njegovu posadu. Zbog svoje hrabrosti brzo je napredovao od borca do zamenika komandira Kolubarske čete. Naročito se istakao u napadu na železničku stanicu Lajkovac, 15. avgusta 1941. godine. Postaje komandir čete i njegova četa stiče naziv jedne od najboljih jedinica Valjevskog odreda. U oslobođeni Krupanj ulazi u ulozi pobednika, a kada je napadnut Šabac našao se i tu, držeći svoj deo bojišta. Ubrzo ga unapređuju u komandanta bataljona. Radijus dejstva njegove jedinice prostire se na Valjevski i Podrinski okrug.
Decembar 1941
Bravarski radnik Stevan Filipović pada u ruke neprijatelja. Poznati gestapovski stručnjaci za ispitivanje dali su se na posao. Januara 27. gestapovski nadporučnik Vinke uzima slučaj u svoje ruke. U sobi 214 otvara se novi dosije F 102. Iz Beograda stiže poruka Feldžandarmeriji u Valjevu da političkog zatvorenika koji se nalazi u pritvoru sprovede radi daljeg saslušanja Izvršnoj grupi policije bezbednosti i službe bezbednosti u Beogradu u ulici Kralja Aleksandra br.5. Po Vinkeovom naređenju slučaj u svoje ruke uzima islednik Stive. Istraga je trajala do 11. marta 1942. godine. Na pitanja, udarce i na razna mučenja Stevan je odgovarao ćutanjem. Otpušten je iz pritvora sa zelenim popunjenim formularom na kome je pisalo:
“Predaja Vermahtu radi pogubljenja u Valjevu”
22. MAJ 1942
Tog dana pred 3000 nasilno isteranih građana obešen je Stevan Filipović. U gestapovskom dosijeu F102 crvenom hemijskom piše:
“Načelniku IV, nemoguć slučaj”
“Predmet: Pogubljenje vođe komunističke bande, Srbina, Stevana Filipovića, rođenog 27.Januara 1916. godine u Opuzenu.
Po naređenju 714 pešadijske divizije danas u 10 časova i 50 minuta Srpska državna straža obesila je javno, na pijaci u Valjevu, vođu komunističke bande – Filipovića.
Filipović se do današnjeg dana nalazio u zatvoru ovdašnje komande mesta i držan je, prema naređenju, na raspoloženju diviziji radi pogubljenja. Njegovo pogubljenje bilo je određeno za 11 časova i on je, kao i prilokom poslednjeg navršnog pogubljenja dat Srpskoj državnoj straži u 10 časova i 35 minuta u dvorištu zatvora, i to desetorici žandarma. Žandarmi se nisu pridržavali uobičajenog puta oko pijace (gubilišta) tako da su sa Filipovićem stigli na gubilište čitavih 15 minuta pre vremena pogubljenja.
Stigavši na gubilište, Filipović je držao komunistički govor, pozivajući prispelu masu da se prihvati pušaka. Posle čitanja presude data mu je , prema Srpskom zakonu takozvana “poslednja reč”. Ovu priliku Filipović je koristio da bi i dalje huškao u komunističkom smislu i vikao je: “Dole Hitler, dole fašizam, živeo Sovjetski savez”.
U sličnim slučajevima ovako huškanje bi kod jako omraženog srpskog stanovništva moglo da dovede do incidenta. S druge strane nedopustivo je da jedan osuđenik u poslednjem minutu pred pogubljenje vređa Firera i Nemački rajh. “
Usled ovih poklika pojavio se nemir među prisutnim pristalicama Vermahta, a takođe i među srpskim gledaocima, tako da su se na Nemačkom jeziku čuli uzvici: “Obesite ga!” . Rukovodilac odeljenja Srpske državne straže za izvršenje pogubljenja dao je tada naređenje da se presuda izvrši. Samo su time uspeli da spreče da osuđenik dalje govori. Decembra 14. godine 1949 za zasluge u pripremanju ustanka, junačko držanje u borbama i pred neprijateljem, proglašen je za narodnog heroja.
Prošlo je 79 godina od smrti Stevana Filipovića. Neki su zaboravili, neki znaju drugu istoriju, ali pisani dokument čuva poslednje minute života našeg Stevana Filipovića u kome se kaže da je bio čovek sa herojskim srcem. Njegove pesnice su simbol naše borbe, a sada čuvaju i gledaju na naš grad sa brda Vidrak. Neka ti je večna slava i počivaj u miru, Valjevci su zahvalni za žrtvu koju si dao.
I.M.
